حادثه اتمی چرنوبیل چیست و چگونه اتفاق اقتاد؟ این چیزی است که قرار است در این مقاله به آن بپردازیم و به آن پاسخ دهیم:
استفاده از انرژی هسته‌ای در کنار مزایای زیادی که برای کشور‌ها به همراه دارد گاهی نیز خطرات و چالش‌های بهداشتی و زیست محیطی متعددی را ممکن است با خود در پی داشته باشد. علی‌الخصوص در زمانی که به کارگیری انرژی هسته‌ای از قالب کنترل شده خارج شود و اصول ایمنی و حفاظتی مربوطه رعایت نشود. یک انفجار هسته‌ای ناخواسته، باعث نشت مواد رادیواکتیو از رآکتور‌های آسیب دیده نیروگاه‌ها می‌شود و به دنبال آن بروز آلودگی رادیواکتیو و آلوده شدن محیط و افراد غیرقابل کنترل و فاجعه‌بار خواهد بود. تشعشعات ساطع شده از هسته اتم‌های رادیواکتیو خطرهایی برای انسان و محیط زیست به دنبال دارد که به خطرات هسته‌ای معروف است.
چرنوبیل کجاست؟
بیشتر ما درباره حادثه چرنوبیل چیزهایی شنیده ایم؛ انفجار اتمی این رآکتور ۱۰ برابر قوی تر از هیروشیما، نه تنها کل اوکراین بلکه نیمی از اروپا را تهدید می‌کرد! این حادثه با هزینه‌ای بالغ بر ۲۰۰ میلیارد دلار پرخرج ترین حادثه تاریخ به شمار می‌رود.
چرنوبیل شهری در اوکراین و واقع در استان کیف پایتخت اکراین است. این شهر به علت حادثه چرنوبیل که در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل رخ داد، خالی از سکنه شد.
حادثه اتمی چرنوبیل چگونه اتفاق افتاد؟
نیمه‌های یک شب زمستانی در اوکراین، مردم شهر پریپیات با صدای انفجار‌هایی پی در پی و شعله‌های آتشی که از هر سو زبانه میکشد، از خواب بیدار می‌شوند. چند دقیقه بعد متوجه می‌شوند که آتش‌سوزی در نیروگاه هسته‌ای رخ داده است. به‌همین جهت برای تماشای سوختن و آتش گرفتن نیروگاه چرنوبیل از منازل‌شان خارج می‌شوند و خودشان را به نزدیک‌ترین نقاط برای تماشای ماجرا می‌رسانند. آدم‌هایی که بی خبر از همه جا و با پای خودشان، گروه گروه به سمت مرگ روانه می‌شوند.
در ۲۶ آوریل سال ۱۹۸۶ مهندسان راکتور هسته‌ای برای انجام آزمایش قطعی برق، تصمیم گرفتند سیستم ایمنی راکتور را غیرفعال کنند. قصد متصدیان از انجام این آزمایش، تست کردن توربین‌های برق چرنوبیل بود. آنها می خواستند بدانند آیا در هنگام قطع شدن برق، این توربین‌ها قادر به تولید برق کافی برای ادامه دادن کار نیروگاه هستند یا خیر. آزمایشی که ناخواسته، موجودات زنده بی‌شماری را به کام مرگ کشاند.
ساعت یک و نیم نیمه شب با اولین انفجار، پوشش هزار تنی بالای راکتور تخریب شد و ۲۵ درصد از تاسیسات راکتور از بین رفت. همین اتفاق راه را برای خروج مقدار زیادی بخار آب باز کرد و ماده گرافیت موجود در راکتور هسته‌ای به همراه مواد داغ درون هسته منفجر شد. به دنبال این آتش سوزی بزرگ و مهیب، سه راکتور دیگر نیروگاه نیز تعطیل و کل منطقه ایزوله و ورود به آن ممنوع اعلام شد.
این انفجار که در راکتور شماره ۴ نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل رخ داد، میزان زیادی از مواد خطرناک رادیواکتیوی را در بخش بزرگی از شوروی و اروپا پخش کرد. انفجار راکتور هسته‌ای چرنوبیل، فاجعه‌بارترین اتفاق غیر نظامی تاریخ نام‌گذاری شده است. اتفاقی که تبعات آن پس از گذشت ۳۳ سال هنوز پا برجاست.
قربانیان این حادثه چه کسانی بودند؟
همانطور که احتمالا حدس می‌زنید، اولین قربانیان نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل تعداد زیادی از کارمندان این نیروگاه بودند، کسانی که بدون محافظ و بدون اطلاع از شرایط بوجود آمده به بررسی آن پرداختند و به تشعشعات رادیو اکتیو آلوده شدند. دومین گروه قربانیان این فاجعه آتش‌نشانانی بودند که برای خاموش کردن آتش وارد محدوده چرنوبیل شدند. هرچند بسیاری از این بیماران با بالگرد به بیمارستان‌های مسکو انتقال یافتند اما شدت آلودگی بدن آنها به اندازه‌ای بالا بود که حتی به خانواده‌های شان اجازه ملاقات داده نمی‌شد. گروه سوم نیز معدن کارانی بودند که بدون هیچ گونه پوشش محافظتی خاصی برای جلوگیری از ورود مواد سمی داخل راکتور‌ها به آب منطقه، زیر نیروگاه را عایق کردند.
آمار قربانبان فاجعه اتمی چرنوبیل بازه عددی بین هزار تا ۱۰۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. این آمار از این رو متغیر است که مقامات شوروی سابق اطلاعات دقیقی از این حادثه در اختیار عموم قرار نداده‌اند. همچنین پزشکان هنوز نتوانسته‌اند تأثیرات مواد رادیواکتیو و بیماری یا مرگ افرادی را که در معرض این تشعشعات قرار داشتند را به طور دقیق مشخص کنند.
اتفاقات پس از حادثه اتمی چرنوبیل
بعد از انفجار، قاتلان واقعی در قالب ایزوتوپ‌های رادیواکتیو هستند که توسط گرد و غبار در هوا پخش می‌شوند. آنها می توانند به سرعت در غده تیروئید انباشته شده و منجر به سرطان تیروئید و مرگ شوند. خوشبختانه ید رادیواکتیو (ایزوتوپ‌های رادیو اکتیو) دارای نیمه عمر ۸ روز بوده بنابراین تهدیدی طولانی مدت به شمار نمی‌روند.
عمده‌ترین مشکل چرنوبیل ادامۀ آلودگی رادیو اکتیو منطقه و تاسیسات نیروگاه حتی با گذشت ربع قرن از وقوع فاجعه است.
هیچ کس حتی و دانشمندان و محققان این پروژه، دقیقا نمی‌دانند بر اثر این انفجار، از ۱۸۰ تن سوخت هسته‌ای موجود در نیروگاه چرنوبیل چه میزان آن وارد اتمسفر شد. با وجود گذشت سی و سال اندی از وقوع این فاجعه حدود ۹ میلیون نفر در نواحی آلوده به رادیواکتیو چرنوبیل سکونت دارند و پیش بینی کارشناسان گویای این مسئله تلخ است که حدود ۶۶ هزار نفر دیگر به علت ابتلا به سرطان در سالهای آینده جان خود را از دست خواهند داد که این میزان ۱۵ برابر پیش بینی‌های سازمان ملل است.
پاک سازی چرنوبیل
پاکسازی چرنوبیل از همان سال ۱۹۸۶ آغاز شد و طبق پیش بینی‌ها تا سال ۲۰۶۵ به طور کامل پاکسازی نخواهد شد.
در دسامبر سال ۲۰۰۰، آخرین راکتوری هم که در چرنوبیل مشغول فعالیت بود بسته شد و پروژه انهدام آغاز گشت. در این پروژه همه سوخت‌ها و زباله‌ها جابه‌جا و در جای امنی انبار می‌شوند و تمامی نیروگاه و منطقه اطراف شامل هر ذره آب یا هردانه خاک که ممکن است رادیواکتیو باشد پاکسازی می‌شود.
با وجود وضعیت خطرناک و پیچیده، هزاران کارگر، لایه محافظتی را بر روی نیروگاه هسته ای چرنوبیل درست کردند. این لایه در فاصله ۶ ماهه بعد از انفجار در حالی که پرتوهای رادیو اکتیو در حداکثر میزان خود بودند توسط کارگران ایجاد شد. سقف سیمان و فولادی سنگین با آخرین تکنولوژی ساخته شد و تعمیرات و بازسازی‌های زیادی هم مثل تهویه و قوی‌سازی سقف روی آن انجام شد. بانک اروپایی برای بازسازی و توسعه برای پروژه این لایه محافظتی در هشت یا نه سال آینده، ۷۶۵ میلیون دلار در اختیار بنیاد لایه محافظتی چرنوبیل قرار داده است.
آمارهای عجیب از وقوع حادثه چرنوبیل
در همان زمان و بعد از آن نیز اتحاد جماهیر شوروی برای حفظ آبرو و قدرت خود آمار و اطلاعات صحیحی از عمق فاجعه چرنوبیل را گزارش نکرده و نمی کند. شوروی با اعلام نکردن شدت فاجعه، باعث به تاخیر افتادن تمام اقداماتی شد که باید فوراً صورت می‌گرفت. اموری مثل تخلیه شهر و نزدیک نشدن بدون محافظ به نیروگاه. در سالهای آینده هم بسیاری از کودکان متولد شده دچار بیماری‌های شدید ژنتیکی شدند و ناقص به دنیا آمدند. بعد از سقوط شوروی مشخص شد چه کوتاهی بزرگی در طراحی راکتور چرنوبیل و تصمیمات پس از اتفاق هولناک انفجار صورت گرفته است.
حداقل آلودگی منطقه‌ای این فاجعه چیزی در حدود هزار کیلومتر مربع است. تنها در راکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل حدود ۱۹۰ تن مواد رادیواکتیو از جمله سزیوم و پلوتونیوم انبار شده بود و بخش قابل توجهی از این مواد پس از انفجار نیروگاه به خارج نشت کرد و در منطقه‌ای به وسعت ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع پخش شد. افزون بر این به دنبال این فاجعه، رادیواکتیو همراه باد و تود‌ه‌های ابر در منطقه گسترد‌ه‌ای از خاک اروپا پخش شده است که تاثیرات آن تا سال‌ها در آنجا ادامه پیدا خواهد کرد.
در گیاهان و حیوانات جهش‌های ژنتیکی فراوان و مختلفی رخ داد. شکل برگ‌ها عوض شد و حیوانات ناقص الخلقه به دنیا می‌آمدند. با وجود بالا رفتن پرتوزایی در منطقه پس از حادثه، بعضی حیوانات هنوز در آنجا زندگی می‌کنند.
کشورهای درگیر حادثه چرنوبیل
کشورهای اسکاندیناوی و دیگر قسمت‌های جهان هم تحت‌تأثیر پرتوهای رادیواکتیو قرار گرفتند. سزیوم و دیگر ایزوتوپ‌های رادیواکتیو توسط باد به شمال یعنی کشورهای سوئد، فنلاند و دیگر کشورهای نیم‌کره شمالی رفتند. در سه هفته اول پس از انفجار اتمی، میزان پرتوها در نقاط مختلف جو در سراسر جهان بیش از حد معمول بود. اما این پرتوها خیلی زود کاهش یافتند. هیچ تحقیقی نتوانست رابطه مستقیمی بین حادثه چرنوبیل و افزایش خطر سرطان و دیگر مشکلات را در کشورهای اوکراین، بلاروس و اتحاد جماهیر رشوروی برقرار کند.
زندگی در چرنوبیل
۱۸۷ گروه کوچک از مردم در حال حاضر در منطقه ممنوعه زندگی می‌کنند. عده کمی از ساکنین این منطقه خواستار این بودند که به این منطقه برگردند. با اینکه به این گروه اجازه داده شد تا به خانه‌هایشان بازگردند، ورود کودکان به آن ممنوع اعلام شد. اکثر مردمی که کوچ کردند در شهرهایی که تازه ساخته شده مثل اسلاووتیچ زندگی می‌کنند و در حال حاضر بنظر می‌رسد که شهر چرنوبیل همچون شهر ارواح خالی از سکونت است.
رفتن به چرنوبیل به عنوان یک گردشگر
حالا پس از گذشت بیش از ۳۰ سال و چندی از حادثه فاجعه بار چرنوبیل، شما می توانید به عنوان یک گردشگر یا محقق از این منطقه بازدید کنید. توریست‌های از مناطق مختلف جهان به این منطقه جذب می‌شوند. هرچند که می بایست بسیار مراقب باشید، ممکن است لیدرها تمامی خطرات بالقوه موجود را برای شما تشریح نکنند. به یاد داشته باشید که تشعشع رادیواکتیو یک قاتل بی سرو صدا، نامرئی و بدون مزه است که می تواند افراد را به کام مرگ بکشاند!
برای رفتن به این منطقه عجیب و منحصربفرد می‌توانید با تورهای گردشگری ستاره هفت گنج همراه شوید ولی قبل از آن حتما به سراغ اخذ ویزای اکراین و اجازه ورود به این کشور بروید.